سیاه سرفه ( Pertussis)

تعریف: یک بیماری باکتریایی حاد مجاری تنفسی است.

مرحله مقدماتی بیماری بصورت آبریزش از بینی شروع شده و با سرفه های ناگهانی و تشنجی که به تدریج در فاصله 1 تا 2 هفته حالت حمله ای پیدا می کند و یک تا دو ماه و گاهی بیشتر ادامه می یابد، به پیش می رود.

عامل بیماری: بوردتلاپرتوسیس (Bordetella Pertussis)

در درصد کمی از موارد (کمتر از 5% موارد ) عامل بیماری احتمالاً بوردتلا پاراپرتوسیس می باشد.

 باکتری در خارج از بدن انسان تنها مدت کوتاهی زنده می ماند.

 بوردتلا پرتوسیس فقط در انسان با تولید توکسین، بیماری ایجاد می کند.

علائم بیماری

بوردتلاپرتوسیس روی اپیتلیوم سطحی دستگاه تنفس تکثیر و باعث التهاب، نکروز مخاط و منجر به تهاجم ثانویه باکتریال می شود. (بیماری معمولاً 8-6 هفته طول می کشد).

الف: مرحله کاتارال یا  نزله ای: شروع بیماری با علایمی مانند علایم سرماخوردگی بوده و نشانه هایی مانند آبریزش از بینی، عطسه، سرفه، اشک ریزش و تب می باشد که حدود 10 روز طول می کشد.

ب: مرحله حمله ای (Paroxysmal): که 4-2 هفته بطول می انجامد. در این مرحله سرفه های خشک با حمله های تکراری حدود 15-30  بار در روز و اغلب در طول شب عارض می شود.

در هنگام سرفه کردن کودک بیقرار بوده، صورتش قرمز یا کبود شده، پلک های چشم وی پف کرده و زبان از دهان او خارج می شود در پایان سرفه ها صدای خاص شهیق مانند (whoop) ایجاد و مقداری خلط چسبنده از گلو خارج می شود و اکثرا با استفراغ همراه  است.

ج: مرحله نقاهت: که 2-1 هفته طول می کشد. آخرین نشانه ای که بر طرف خواهد شد سرفه می باشد.

وقوع

این بیماری تقریبآ در تمام جهان وجود داشته ولی در کشورهای پیشرفته که عمل واکسیناسیون عمومی به خوبی صورت می گیرد، شیوع آن کمتر است ولی در کشورهای در حال توسعه، مرگ و میر بیشتری دارد.

سالانه حدود 51میلیون نفر را مبتلا و باعث600هزار مرگ می گردد.

بیشترین میزان بروز بیماری در کودکان کمتر از 5 سال است.

شیرخواران زیر 6 ماه بیشترین مرگ و میر را دارند.

میزان بروز و مرگ و میر بیماری در دختر بچه ها بیشتر از پسر بچه­ها است.

بر اساس آخرین آمار منتشره مرکز مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ایران، در سال 1383 در مجموع 91 مورد سیاه سرفه از 20 استان کشور گزارش شده است.

بروز کلی بیماری در کشور 0/13 در صد هزار نفر است

دوره پنهانی: بین 7 تا 10 روز با دامنه 4 تا 21 روز.

دوره واگیری: در مرحله کاتارال و قبل از شروع سرفه های تشنجی به شدت واگیردار است.

 یک هفته بعد از تماس تا حدود 3 هفته پس از شروع حملات سرفه ای و در صورتیکه بیماری با اریترومایسین درمان شود دوران آلودگی کنندگی آن معمولاً تا 7 روز یا کمتر، بعد از شروع درمان ادامه خواهد داشت.

مخزن: انسان بیمار در دوره بیماری یا نقاهت می باشد که ممکن است بیماری بصورت آشکار یا پنهان باشد.

راه انتقال:

در اثر تماس مستقیم ترشحات مخاطی، تنفسی افراد آلوده از طریق هوا و احتمالآ قطره های آب دهان صورت می گیرد.

انتقال غیرمستقیم بسیار نادر است مگر اینکه وسایل به تازگی آلوده شده باشند.

حساسیت و مقاومت

کسانی که به بیماری مبتلا شده اند، ایمنی طولانی مدت را کسب می نمایند، بطوریکه احتمال ابتلای مجدد به حداقل می رسد.

 شواهدی از انتقال ایمنی انفعالی از طریق جفت به شیرخواران در دست نمی باشد، لذا باید سعی شود بر اساس برنامه ایمنسازی کشوری دراسرع وقت واکسیناسیون کودکان صورت گیرد.

مراقبت و پیشگیری

پیشگیری اولیه:

1- واکسیناسیون همگانی کودکان زیر7 سال مطابق با برنامه ایمنسازی کشوری.

2- آموزش به مردم در مورد نحوه انتقال و اهمیت پیشگیری از بیماری. و ارتقای آگاهی های بهداشتی آنها

3- پیگیری سابقه واکسیناسیون افراد در تماس با بیمار و تکمیل وضعیت ایمنسازی آنها.

پیشگیری ثانویه

گزارش تلفنی  و ارجاع فوری موارد مشکوک به مرکز بهداشتی درمانی

درمان زودرس بیماران

5- پیگیری بیماران شناخته شده تحت درمان و نظارت بر مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک.

پیشگیری ثالثیه: در صورت بروز عوارض خطیری نظیر خونریزی داخل جمجمه و عوارض مشابه باید با مداخلات جراحی، داغ های احتمالی بعدی را به حداقل رسانیده و اصلاح نمود.

درمان بیماران

ایزوله نمودن بیمار از نظر تنفسی، در صورت شروع درمان با اریترومایسین، 7 روز و در غیر این صورت 3 هفته ضروری است. این جداسازی به دو دلیل اهمیت دارد:

1- جلوگیری از عفونتهای ثانویه.

2-  جلوگیری ازابتلاء افراد حساس و غیرمصون در جامعه.

تغذیه مناسب در طول دوره بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است غذاهای مورد استفاده باید کم حجم ولی پرانرژی باشند.

معمولاً بهترین زمان دادن غذا پس از قطع استفراغ و در مرحله آرامش بین حملات سرفه های قطاری است.

دکتر امیری