سینوزیت

سینوزیت به معنای التهاب مخاط سینوس است و در یک تقسیم بندی انواع چرکی حاد ، تحت حاد و مزمن ، سینوزیت آلرژیک و سینوزیت هیپرپلاستیک تقسیم می شود .

لفظ صحیح در مورد سینوزیت ، رینوسینوزیت Rhinosinusitis  است. انواع سینوزیت بقرار ذیل است:

1- سینوزیت حاد ( دوره کمتر از 4 هفته ) 

2- سینوزیت تحت حاد ( دوره بیش از 4 هفته اما کمتر از سه ماه یا 12 هفته )

 3- سینوزیت مزمن ( دوره بیش از 12 هفته )

سرماخوردگی در 3% بالغین و در 30 % اطفال منجر به سینوزیت میشود. دو عامل اصلی زمینه ساز سینوزیت عبارتند از: عفونت راه هوائی فوقانی و آلرژی

سینوزیت حاد:

منشا سینوزیت حاد میتواند ویرال یا باکتریال باشد. در سینوزیت ویرال عامل شایع رینوویروس است. در این بیماران بدنبال سرماخوردگی ، علائم سرفه و درناژ رخ داده ولی در عرض یک هفته علائم بهتر میشود اما تا چند هفته آثار مختصر علائم پایدار میماند. 30% این بیماران در نهایت دچار سینوزیت باکتریال میشوند.

عفونت های ویروسی

شایعترین علت عفونی التهاب بینی ، عفونت ویروسی است. ویروسهای متعددی میتوانند باعث عفونت شوند، اما شایعترین انواع ویروسی جدا شده شامل رینوویروسها، ویروس پاراآنفولانزا و ویروس آنفولانزا میباشند. ویروس سنیشیال تنفسی (RSV) و کروناویروس هم احتمالا نقش مهمی در ایجاد این عفونت ها دارند، ولی به زحمت از کشت ها ایزوله میشوند، این موضوع، تحقیق در مورد این ویروس ها را با مشکل مواجه می نماید.

ویروس آنفولانزا اغلب از آسپیراسیون در مبتلایان به سینوزیت حاد جدا میشود و به نظر می آید که باعث ایجاد یک عفونت تخریب کننده واضح در مخاط تنفسی شود.

در طی عفونتهای رینوویروسی تیپیک، علایم معمولا، از ناحیه نازوفارنکس در جهت قدامی به داخل بینی پیشرفت میکنند. علایم بطور واضح، در ظرف 4 تا 5 روز فروکش نموده ومعمولا قبل از یک هفته خاتمه میابند. دفع ویروس، بطور متوسط، تا 3 هفته طول میکشد.

سینوزیت حاد باکتریال

این حالت اغلب همراه یا متعاقب سرماخوردگی رخ می دهد و ممکن است پس از افت ناگهانی درجه حرارت محیط این نوع سینوزیت ایجاد شود . همچنین فکر است در حین شنا یا شیرجه آب آلوده وارد بینی شود و این عفونت ناگهانی رخ دهد . مسئول بیش از 50 درصد عفونتهای سینوس ماگزیلاری می باشند . عوامل باکتریال شایع سینوزیت حاد عبارتند از : استرپتوکوک بتاهمولیتیک 20 تا 40% ، هموفیلوس آنفولانزا 20 تا 35% ، موراکسلا 2 تا 10% اما استاف آرئوس، بیهوازی ها و گرم منفی ها شایع نیستند ( در سینوزیت مزمن بسیار شایع اند )استافیلوکوک آرئوس کوآگولار مثبت و کلبسیلا پنومونیه . تقریبا“ در 30 درصد از عفونتها ، باکتریهای بی هوازی وجود دارد که بسیاری از آنها منشاء دندانی دارند . غالبا“ از کشت اطلاعات اختصاصی بدست نمی آید ، زیرا ارگانیسم های متعددی در آن گزارش می شوند .

علل باکتریال سینوزیت در اطفال و بالغین یکسان است. استرپ پنومونیه و هموفیلوس آنفولانزا شایعترین ارگانیسم ها هستند. 50% استرپ ها به پنی سیلین مقاوم هستند. تشخیص سینوزیت حاد باکتریال از سرماخوردگی میتواند بسیار مشکل باشد. زیرا حتی در شرایط ترشحات کاملاً چرکی 7 روزه و نیز رادیوگرافی کاملاً غیر طبیعی ، فقط 60% سینوسهای ماگزیلاری به میزان زیاد باکتری دارند. 40% باقی مانده داری ویروس و سایر علل غیر عفونی هستند.

اولین علامت بیماری احساس پری بینی است. علایم در عرض 48 تا 72 ساعت افزایش می یابد و در نهایت حساسیت و درد موضعی شدیدی بر روی سینوس گرفتار پدید می آید . درد در سینوزیت ماگزیلاری بر روی گونه و دندانهای بالایی، در سینوزیت اتموئید در داخل و عمق چشم ، در سینوزیت فرونتال در بالای ابروها و در سینوزیت اسفنوئید در پشت و عمق چشم و گاهی در نواحی اکسی پیتال و ورتکس ، دندانها و گوش ها احساس می شود. بیماران معمولا“ درد سینوزیت ماگزیلاری را به یک دندان عفونی نسبت می دهند ( و برعکس ). ممکن است در سینوزیت اتمویید ، حرکت چشم با ناراحتی خفیفی همراه باشد . در سینوزیت فرونتال و ماگزیلاری در ابتدای صبح درد وجود ندارد . معمولا“ درد 1 تا 2 ساعت بعد از بیدار شدن ظاهر می شود و در عرض 3 تا 4 ساعت افزایش می یابد و در اواخر بعداز ظهر و عصر از شدت آن کاسته می شود . این حالت به ویژه در مورد سینوزیت فرونتال صادق است.

معیار تشخیصی این است که : اگر بیماری سرماخوردگی دارد و در طی دوره بیماری بجای بهتر شدن ، بدتر شود و علائم شدید همچنان پس ار 7 روز باقی بماند احتمال سینوزیت حاد بسیار زیاد است.

تنهای علامت بسیار شایع ترشحات چرکی است و درد دندان از ویژه ترین علائم است هرچند فقط در 10% بیماران دیده میشود.

درمان سینوزیت چرکی حاد

در صورت عدم درمان سینوزیت ، خودبخود بهبود میبابد اما بدلیل احتمال عوارض بالقوه کشنده ، معقولانه و کاملاً علمی است که درمان بلافصله از زمان تشخیص شروع شود. درمان عمدتاً آنتی بیوتیک و درمانهای حمایتی است. درمان اولیه تجربی است و نباید منتظر جواب کشت بود مگر اینکه بیمار به درمان جواب ندهد.

 طبی ( نه جراحی ) است زیرا جراحی در محیط عفونی سینوس باعث استئومیلیت استخوان فک میشود. تنها استثنای این قانون انسداد دهانه سینوس و بدنبال آن ایجاد آمپیم است . در چنین حالتی درد ، غیر قابل تحمل می شود و ممکن است عفونت به خارج از سینوس گسترش یابد.

هدف از درمان تخفیف درد ، چروکیده نمودن مخاط بینی و کنترل عفونت است . اغلب کدئین ، یا سایر ضد دردهای نارکوتیک برای کنترل درد لازم می شوند . به کار بردن حرارت مرطوب ( نظیر قرار دادن دستمال گرم و مرطوب بر روی سینوس ) باعث بهبودی علامتی و کاهش التهاب می شود . بینی باید تا حد امکان باز نگه داشته شود . این عمل بوسیله قطره های بینی حاوی داروهای منقبض کننده عروق نظیر افدرین یا فنیل افرین انجام می شود ( این قطره ها بیش از 5 روز استفاده نشوند ) .

اگر چه در اکثر بیماران ، عفونت بدون مصرف آنتی بیوتیک بهبود می یابد ، اما درمان انتخابی سینوزیت حاد آنتی بیوتیک است . موثرترین آنتی بیوتیک ها عبارتند از : پنی سیلین ، آمپی سیلین ، آموکسی سیلین ، تری متوپریم رسولفامتوکسازول و سفاکلر .

در برخی از بیماران ، دهانه سینوس گرفتار مسدود می شود . سینوس فرونتال شایعترین مکان انسداد است ، اما سینوس ماگزیلاری نیز ممکن است دچار انسداد شود . در حضور عفونت شدید ، انسداد سینوس فرونتال ممکن است باعث انتشار عفونت ازطریق دیواره خلفی سینوس و ایجاد مننژیت ، آبسه اپی دورال و یا آبسه لوب فرونتال شود . اگر درد با تابلوی عمومی بیماری نامتناسب باشد و نیز اگر با درمانهای معمول چرک به داخل بینی تخلیه نشود ، ممکن است درناژ سینوس گرفتار به روش جراحی ضرورت یابد ، البته روشهای جراحی تنها در موارد نامعمول بیماری انجام می گیرد و بطور معمول طی مرحله حاد سینوزیت هرگونه عمل جراحی بر روی دیواره های سینوس کنترااندیکه است و ممکن است در صورت پونکسیون بی موقع سینوس، استئومیلیت ایجاد شود .

یک بار ابتلا به سینوزیت حاد ، الزاما“ بیمار را مستعد به ابتلا به سینوزیت مزمن نمی سازد ، اما اگر سینوزیت حاد بطور مناسب درمان نشود و یا توسط اختلال دیگری در فیزیولوژی بینی (‌نظیر آلرژی ) عارضه دار شود ، ممکن است سینوزیت مزمن رخ دهد .

dr . shahgholian